Quan niệm của William James về chân lý
William
James (1842 - 1910) là một trong những trụ cột của chủ nghĩa thực dụng Mỹ.
Phát
triển những quan điểm của Charles Sander Peirce(**) về phương pháp xác định ý
nghĩa của tư tưởng trên cơ sở hiệu quả thực tiễn, James đã xây dựng chủ nghĩa
thực dụng thành một học thuyết về chân lý. Mặc dù phải đối mặt với không ít lời
phê bình từ bốn phương tám hướng nhưng không thể phủ nhận học thuyết chân lý
chính là một đóng góp to lớn của James vào sự phát triển của chủ nghĩa thực dụng
Mỹ.
Trước
hết, chân lý không phải là thuộc tính của thực tại mà chẳng qua chỉ là “ý niệm”
của chúng ta về thực tại.
Thứ
hai, chân lý không phải là lý tưởng phổ quát, tuyệt đối mà là một quá trình cụ
thể, tương đối.
Thứ
ba, chân lý được xác định dựa trên tính hữu dụng thực tế.
Thứ
tư, chân lý luôn hướng đến con người.
Học
thuyết chân lý là một trong những nội dung tư tưởng đã tạo dựng nên tên tuổi của
William James với tư cách là một đại biểu ưu tú của chủ nghĩa thực dụng Mỹ. Người
ta có lý khi đưa ra nhận định, học thuyết chân lý của ông được xác lập trên lập
trường của chủ nghĩa thực dụng đã cung cấp một hướng tiếp cận, một lối kiến giải
và một phong cách tư duy mới về một vấn đề “cổ xưa” của truyền thống triết học
phương Tây khởi từ kỷ nguyên của các thành bang. Chính tác giả của bộ Lịch sử
triết học phương Tây đã khẳng định chủ nghĩa thực dụng của W.James đã đưa ra “một
định nghĩa mới về chân lý”
Mặc
dù học thuyết chân lý của ông bị phê phán khá nặng nề do quá đề cao lợi ích chủ
quan của cá nhân và tính bất định trong xem xét chân lý, tuy nhiên cũng không
thể phủ nhận việc James đã kiên quyết phủ nhận mọi hình thức lý tưởng tuyệt đối
của chân lý, khẳng định tính chủ thể của chân lý và vai trò của hiệu quả trong
nhận thức và hành động. Đó là những giá trị tích cực trong học thuyết chân lý của
James cần được tiếp nhận và suy ngẫm.
Với
những kiến giải táo bạo thể hiện rõ “chất Mỹ”, học thuyết thực dụng của W.James
về chân lý đã cung cấp một bảng hướng dẫn quý giá cho mỗi con người Mỹ đang
khao khát tự lập thân trên miền đất hứa vốn dĩ không phải lúc nào cũng trải đầy
hoa hồng.
Mời
các bạn đọc thêm bài viết “Quan niệm của
William James về chân lý”
Tác
giả: Phan Thị Thùy Dương
Nhận xét
Đăng nhận xét